W celu zachowania i doskonalenia cech użytkowych całej populacji kuców szetlandzkich przeprowadzana jest ocena cech eksterieru i wartości użytkowej zgodnie z programem hodowlanym kuców szetlandzkich, który ma na celu utrzymanie i utrwalenie cech genotypowych i fenotypowych takich jak:
- charakterystyczny typ i pokrój
- przystosowanie do danego środowiska, również do chowu bezstajennego,
- niewielkie wymagania żywieniowe i pielęgnacyjne
- doskonałą zdrowotność
- wysoką płodność
- przydatność do wszechstronnego użytkowania przez dorosłych i dzieci
- właściwy temperament
- łagodny charakter.
Ocena rozwoju fizycznego, eksterieru i cech charakteru obejmuje:
a) ocenę stanu zdrowia kuca szetlandzkiego w oparciu o podstawowe parametry fizjologiczne, a w wypadku ogierów, badanie weterynaryjne zgodne z Międzynarodowym Standardem Weterynaryjnym (IVS);
b) ocenę rozwoju i budowy kuca szetlandzkiego na podstawie fenotypowych cech źrebięcia jak typ, budowa, rozwój, zdrowie i ruch. W wypadku ogierów i klaczy właściwego typu, poprawności budowy, wzrostu, rozwoju i ruchu oraz zdrowotności.
c) ocenę typu temperamentu i cech charakteru na podstawie informacji hodowcy i obserwacji podczas przeglądu.
Ocena cech eksterieru, niezbędna do oceny predyspozycji użytkowych jest prowadzona wg skali 50-punktowej.
Zakres i metody prowadzenia oceny wartości użytkowej kuców szetlandzkich.
- Ocena wartości użytkowej kuców szetlandzkich dokonywana jest z uwzględnieniem płci i wieku kuca poddawanego ocenie.
- Ocena wartości użytkowej aktualnie dokonywana jest na podstawie:
1) oceny pokroju,
2) ruchu,
3) charakteru,
4) temperamentu
Ocena pokroju aktualnie prowadzona jest na podstawie oględzin kuca szetlandzkiego i wyrażana jest w skali punktowej. Równocześnie przeprowadza się pomiar wysokości oraz ocenę zdrowia i konstytucji prezentowanego kuca.
Kuc szetlandzki oceniany jest przez sędziego międzynarodowego z listy ISPC (Międzynarodowy Komitet ds. Hodowli Kuców Szetlandzkich):
- w pozycji stój na płycie oceniany jest eksterier: typ, głowa i szyja, kłoda, kończyny i kopyta. Brane są też pod uwagę charakter i temperament oraz ogólna kondycja, pielęgnacja i przygotowanie do przeglądu. Teren pod płytę powinien być równy, a w przypadku podłoża trawiastego wykoszony.
- w ruchu na ringu (placu) oznakowanym keglami i drągami na koziołkach (trójkąt -20x20x20m lub prostokąt o wym. około – 20x40m) oceniany jest stęp i kłus oraz temperament szczególnie przy pokonywaniu oznaczonej części ringu. Prezentujący pokonuje z kucem całą trasę dwukrotnie. Raz stępem, drugi raz kłusem. Ocena kończy się postawieniem kuca w pozycji stój przed sędzią. W przypadku wątpliwości w ocenie sędzia może prosić o dodatkową prezentację kuca szetlandzkiego. Teren pod ring powinien być równy, a w przypadku podłoża trawiastego wykoszony.
Szczegółowa ocena dokonywana jest w skali od 0 – 10 pkt. (max.50 pkt.) przy czym maksymalna ilość punktów za poszczególne elementy tej oceny wynosi:
- typ - do 10 pkt,
- głowa, szyja i kłoda - do 10 pkt,
- kończyny, kopyta - do 10 pkt,
- ruch (stęp i kłus) - do 10 pkt,
- pielęgnacja - do 5 pkt
- temperament - do 5 pkt
JAK PREZENTOWAĆ KUCA SZETLANDZKIEGO NA PRZEGLĄDZIE HODOWLANYM
Trzeba wiedzieć, że możemy przedstawiać wszystkie nasze kuce szetlandzkie w różnych klasach, gdzie znajdzie się miejsce dla każdego kuca i hodowcy w zależności od ich możliwości, chęci i umiejętności. Jedyne ograniczenia dotyczą wieku źrebiąt, które w dniu wystawy nie mogą mieć mniej niż 3 tygodnie. Drugie ograniczenie na wystawach organizowanych pod auspicjami ksiąg stadnych kuców szetlandzkich to, że nie można przedstawiać klaczy trzyletnich ze źrebięciem. Wynika to z faktu, że rasa ta jest rasą późno dojrzewającą i krycie klaczy zbyt młodych jest niewłaściwe i szkodliwe dla ich rozwoju. Powyższa zasada ma na celu skłonienie hodowców do krycia klaczy szetlandzkich w pełni dojrzałych, najwcześniej trzyletnich.
Kantar – ogłowie – wędzidło
Klacze i źrebięta są przedstawiane w odpowiednio dopasowanym kantarze. Winien on być czysty i w dobrym stanie. Nie może on być niczym przyozdobiony. Uwiąz w kolorze kantara. Źrebięta winny być prowadzone przy matce, na odzielnym uwiązie przez drugą osobę. Ogiery są pokazywane w ogłowiu z wędzidłem (najlepiej tzw. oliwkowym) o właściwym rozmiarze. Często źle oceniany jest rozmiar potrzebnego wędzidła, najczęściej jest ono zbyt wąskie i za cienkie. A wędzidło dla standardowego szetlanda może mieć nawet 12 cm. Ogiry mogą być prowadzone na wodzach lub uwiązie.
Mycie – szczotkowanie – make up
Kuc musi być prezentowany czysty! Jeżeli zdecydujemy się go myć, to należy użyć specjalnego szamponu dla koni, ale lepiej wypróbować go wcześniej, aby wiedzieć czy grzywa i ogon nie elektryzują się po jego zastosowaniu i czy w efekcie nie będzie to kucyk z „szopą” włosów grzywy i ogona, która jest nie do opanowania. Szczotkowanie przynosi znakomite efekty, jeżeli stosujemy odpowiednie szczotki. Tym niemniej tuż przed wejściem na ring dobrze jest ponownie przetrzeć naszego kucyka, szczególnie jeśli jest on kary. Często widzi się zaaferowanego hodowcę, który do ostatniej dosłownie chwili przed prezentacją, małą szmatką usuwa przez niego tylko widziane drobiny kurzu na kłodzie kuca. Prawdą jednak jest, że szczególnie na karym kucyku widać każdy pyłek. Make up, czyli sztuczne podbarwianie nie jest dozwolone. W razie wątpliwości co do terminu „make up” należy skonsultować się ze znajomą nastolatką.
Strzyżenie
Prezentowanie ostrzyżonych kuców dozwolone jest jedynie w porze zimowej, a dotyczy to tylko kuców pracującyh pod siodłem. Nie wolno strzyc grzywy i ogona.
Grzywa – ogon – szczotki – broda – uszy – kopyta
Grzywa jest bardzo istotnym, charakterystycznym elementem tej rasy, winna być bardzo bujna i długa. Nie może być przerywana, strzyżona, zaplatana ani ozdabiana kokardami czy pomponami. Podobnie długi i obfity ogon jest bardzo ceniony u szetlandów. Nie wolno go obcinać. Jeżeli ciągnie się po ziemi, to wówczs można go skrócić, ale nie może to być równe cięcie nożyczkami: po tym zabiegu koniec powinien być lekko postrzępiony tak, by sprawiał naturalne wrażenie. Nie wolno również przycinać szczotek, które są również charakterystyczną cechą szetlandzkiej urody. Niektóre kuce mają długie włosy pod dolną żuchwą sprawiające wrażenie brody. Trymowanie tych włosów jest dozwolone, ale nie jest ono konieczne. Takie „brodate” kucyki niektórym sędziom bardzo się podobają. Włosy na uszach mogą być trymowane, lecz wycinanie włosów wewnątrz ucha jest niedozwolone. Kuce mają zwykle doskonałe kopyta, ale przed prezentacją kuca muszą one być prawidłowo rozczyszczone i umyte. Mogą być okute lub nie. Nie należy stosować żadnych maści, czernideł czy nabłyszczaczy.
PREZENTUJĄCY – wymagania odnośnie wyglądu dotyczą nie tylko kuców, ale też osób je przedstawiających. Obowiązuje ogólna zasada schludności. Powszechnie przyjął się styl „na biało” czyli przedstawianie kuców szetlandzkich przez hodowców ubranych w białe koszule i białe spodnie. Pięknie wygląda jeżeli kuce są również w białych kantarach. Prawdę mówiąc styl ten jest bardzo kłopotliwy, bo wymaga przynajmniej dwóch kompletów odzieży na jednego szetlanda, ale efekt jest z pewnością wart tego zachodu. Jedno jest oczywiste: bez względu na styl dżinsy i kraciasta koszula niestety odpadają. Prowadzący może mieć palcat nie dłuższy niż 80 cm. Nie wolno używać batów. Na ringu obowiązuje zakaz umieszczania na odzieży, rzędach, derkach itp. nazw kuców czy stadnin. Powyższe uwagi odnoszą się do wszystkich osób prezentujących kuce szetlandzkie zarówno dorosłych jak i dzieci z jednym wyjątkiem, że dzieci nie mogą prowadzić oraz prezentować ogierów.
NA PRZEGLĄDZIE
Po wywołaniu należy podprowadzić kuca przed sędziego. Prowadzący powinien iść z lewej strony zwierzęcia prowadząc je krótko przy pysku prawą reką, w lewej koniec uwiązu lub wodzy. Nastepnie należy ustawić kuca bokiem do oceniajacego czy komisji. Jeśli pokazujemy kuca w pozycji stój, należy stanąć przed nim, twarzą w jego kierunku. Wówczas wodze trzymane są w dwóch rękach: wodza prawa w lewej, a lewa w prawej ręce. Pamiętajmy, żeby koniec wodzy czy uwiązu nie znalazł się przypadkiem na ziemi! Trzeba też zobaczyć czy kuc stoi prawidłowo sprawdzając pozycję przednich nóg: jeśli jest poprawnie ustawiony przodem, wówczas najczęściej stoi też dobrze zadem. Jeżeli chcemy poprawić pozycję, należy skłonić go do zrobienia spokojnego kroku do przodu lub do tyłu.
Oceniający będzie oglądał kuca z boku, z przodu i z tyłu, może odsunąć mu ogon, aby dokładnie zobaczyć postawę tylnych nóg, może sprawdzić genitalia i otworzyć pysk by przekonać się czy kuc ma wymagany, prawidłowy zgryz. Należy dopilnować aby kuc spokojnie pozwolił dokonać tych czynności. W razie złego zachowania oceniający może nakazać opuszcenie ringu.
Na podany znak należy poprowadzić kuca stępem po lini prostej – brzmi to łatwo ale wcale łatwe nie jest - zawrócić na prawo i po lini prostej wrócić do komisji. Nie patrzmy pod nogi, lecz do przodu, ułatwi to utrzymanie kierunku. Następnie, zostaniemy poproszeni o pokazanie kuca na okręgu lub trójkącie. Idziemy wtedy zgodnie z ruchem wskazówek zegara, w prawo, stępem i kłusem stosując się do wskazówek oceniającego. Przy kłusie należy zwrócić uwagę, żeby nie rozpędzić się zbyt szybko i nie dopuścić, aby kuc przeszedł w galop. Fatalnie wygląda kuc, którego głowa jest wykręcona, a zad przesunięty przy rozpaczliwej próbie zwolnienia przechodzącego do galopu zwierzęcia.
Często popełnianym błędem przez osobę prezentującą kuca jest tzw. drobienie: stawianie, podświadomie chyba, małych kroczków, które sądzimy odpowiadają krokom naszego niedużego szetlanda. Tak naprawdę to należy biec posuwistym krokiem w rytm z kucem, którego wykrok nie jest wcale taki krótki jak mogłoby się zdawać. Dobrze przygotowany kuc potrafi wspaniale wyciągać i od prowadzącego zależy czy mu to umożliwi. Zwalniając do stępa należy lekko i stopniowo przytrzymać kuca, a nie gwałtownie szarpnąć za wodze czy uwiąz.